تاریخچه مواد مخدر در ایران و جهان

براساس اسناد تاریخی، سابقه آشنائی بشر با موادمخدر به 4 هزار سال قبل از میلاد برمی گردد. لوح های نقاشی کشف شده از یونان قدیم و مصر باستان حکایت از آن دارد که طبیبان، از بوته خشخاش و بوته شاه دانه به عنوان یک گیاه داروئی استفاده می کردند.

« پلین » دانشمند رومی، اولین شخصی بود که شیره غلیظ خشخاش را به نام « اپیوم » جهت استفاده علمی در داروهای مسکن عرضه کرد، اپیوم از ریشه اپوس به معنای شیره گرفته شده و در برخی موارد از آن به نام هیپون و یا افیون نیز نام برده شده است.

تاریخچه مواد مخدر در ایران و جهان

براساس اسناد تاریخی، سابقه آشنائی بشر با موادمخدر به 4 هزار سال قبل از میلاد برمی گردد. لوح های نقاشی کشف شده از یونان قدیم و مصر باستان حکایت از آن دارد که طبیبان، از بوته خشخاش و بوته شاه دانه به عنوان یک گیاه داروئی استفاده می کردند.

« پلین » دانشمند رومی، اولین شخصی بود که شیره غلیظ خشخاش را به نام « اپیوم » جهت استفاده علمی در داروهای مسکن عرضه کرد، اپیوم از ریشه اپوس به معنای شیره گرفته شده و در برخی موارد از آن به نام هیپون و یا افیون نیز نام برده شده است.

آنچه مسلم است در قرون قبل از میلاد، کشت و استفاده از بوته های موادمخدر، صرفاً جنبه داروئی داشته است، اما پس از سازمان یافتن استعمار از کشورهای انگلیس، فرانسه و پرتغال در قرن 16 - 17 و بخصوص 18 میلادی، استعمار از این مواد افیونی برای سلطه بر ملت های ضعیف استفاده نمود.


مساله مواد و مصرف آن تاریخچه ای طولانی دارد. مواد اعم از مواد مخدر و محرک مکرراً به عنوان شفابخش، مسکن، شادی آور و نیز مقدس مورد استفاده قرار گرفته است. از جمله می توان به اشعار کهن موجود اشاره کرد و از هوم در آیین زرتشت نام برد. سابقه آشنایی بشر با خشخاش به حدود هفت هزار سال قبل بازمی گردد. وجود لوحه های گلی باستانی از تمدن های آن زمان موید این امر است.  همچنین استفاده غذایی و دارویی از انواع مواد مخدر در چین و هند و کشورهای دیگر در چند هزار سال پیش نیز مورد تایید قرار گرفته است.


در ایران نیز حسن صباح مریدانی را برای از پا در آوردن دشمنان به کار گرفت. این امر با به دست آمدن نوشته هایی در تپه های الموت به اثبات رسید که این افراد با استفاده از اثرات مست کنندگی حشیش اعمال خارق العاده ای را انجام می داده اند. در ایران سوءمصرف مواد از سابقه ای طولانی برخوردار است. گیاهانی که افیون و حشیش از آنها به دست می آیند از گیاهان بومی این منطقه بوده و شاید بتوان گفت خواص خوراکی، دارویی و روان گردان آنها از چند هزار سال قبل توسط ساکنان فلات ایران شناخته شده بود. طبق نوشته هرودوت خواص روان گردان حشیش برای اقوام آریایی شناخته شده بود و آنان از این ماده در عزاداری های خود استفاده می کردند. خواص تریاک توسط پزشکان اسلامی مانند محمد زکریای رازی و ابوعلی سینا توصیف شده است.


اما شواهد مربوط به سوءمصرف آن در موارد غیرپزشکی بسیار نادر است. ابوریحان بیرونی اولین دانشمند اسلامی است که به خاصیت اعتیادآور افیون اشاره کرده و پدیده «تحمل» را تشریح کرده است. در ایران تا قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم کشت خشخاش و تولید تریاک به منظور مصرف داخلی بود اما از نیمه دوم قرن نوزدهم کشت تریاک به عنوان یک محصول ارزآور مورد توجه قرار گرفت. در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، ایران یکی از اعضای بسیار فعال تجارت جهانی تریاک محسوب و اقتصاد کشور به تولید و صدور تریاک وابسته شد .

در سال ۱۹۲۰ میلادی اولین قانون رسمی ممنوعیت مصرف به نام «قانون تحدید تریاک» به تصویب رسید که طی آن در مدت ۸ سال مصرف شیره ممنوع و استعمال تریاک تنها به منظور مصرف طبی مجاز شناخته شد . دولت برای مصرف مواد مالیات در نظر گرفت و برای معتادان کارت سهمیه صادر کرد.

اما این اقدام منجر به کاهش مصرف مواد نشد بلکه قاچاق آن را رواج داد.


در پی آن در سال ۱۳۰۱ قانون منع واردات مواد مخدر تصویب شد تا جایی که پس از تشکیل جامعه ملل، مساله تریاک مورد توجه جهانی قرار گرفت و ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی هدف برنامه کاهش تولید بود.

شش سال بعد یعنی سال ۱۳۰۷ قانون جدید «انحصار دولتی تریاک» از تصویب گذشت که بر این اساس دولت ایران باید به تدریج اراضی زیر کشت خشخاش را کاهش دهد. به دنبال گسترش ابعاد مساله اعتیاد و ناچیز بودن عایدات حاصل از صدور تریاک برای دولت «قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک» در سال ۱۳۳۴ تصویب و به اجرا گذاشته شد.

با این اقدام قاچاق هروئین و مورفین به داخل کشور به صورت تجارت سودمندی درآمد و با تصویب قانون تشدید مجازات قاچاقچیان، زندان های کشور از قاچاقچیان و معتادان پر شد، اما بر تعداد معتادان و میزان قاچاق افزوده شد. به طوری که طی ۶ سال (۱۳۴۴ - ۱۳۳۸) میزان تریاک و هروئین مکشوفه تقریباً به سه برابر رسید.


با افزایش درآمد نفت در سال ۱۳۵۵ مساله درمان و بازپروری با استفاده از متادون مطرح شد. اما پس از پیروزی انقلاب مساله مواد به عنوان رفتاری ضدانقلابی و ترویج شده از سوی استعمارگران تلقی شده، مبارزه قهرآمیز با آن شروع و مساله درمان از دستور کار خارج شد.

اردوگاه ها و مراکز بازپروری تحت نظارت کمیته انقلاب اسلامی تشکیل و معتادان به این مراکز هدایت شدند. البته ذکر این نکته ضروری است که با توجه به شرایط و تعداد افراد پذیرش شده، امکان انجام اقدامات علمی برای اصلاح و بازپروری معتادان حتی پس از تحویل به سازمان بهزیستی وجود نداشت.

این در حالی بود که به رغم روند تشدید مجازات ها و مبارزه با عرضه، پر شدن زندان ها و انجام اعدام ها، نه تنها تعداد معتادان کاهش نیافت بلکه سیری صعودی به خود گرفت. اولین مراکز فعالیت علمی در زمینه کاهش تقاضا (کاهش مصرف، پیشگیری، درمان و بازتوانی) در سال ۱۳۷۵ تشکیل شد، این مراکز به صورت سرپایی و با نظارت بهزیستی شکل گرفت.

در سال ۷۹ مرکز اجتماع درمان مدار و برنامه های علمی آن به عنوان روش بازتوانی در مراکز بازپروری مورد استفاده قرار گرفت که نتایج اولیه آن مثبت بود.


مساله پیشگیری از سوءمصرف مواد، موضوعی بود که به سختی مورد توجه مسوولان و مردم قرار می گرفت، زیرا به دلیل گستردگی تعداد مخاطبان آن، نیاز به انجام اقدامات همگانی داشت و اقدامات هماهنگ مسوولان مختلف را طلب می کرد، علاوه براینکه انجام اقدامات درازمدت (که ذات فعالیت های پیشگیری است) برای مردم و مسوولان خوشایند نبود.

اما فعالیت های آگاه سازی و اجرای طرح های جامع پیشگیری با مخاطب افراد سالم به تدریج رشد یافت به نحوی که لزوم انجام اقدامات مختلف کاهش تقاضا به مرور توانست بر تفکر یک جانبه مقابله با عرضه به صورت قهرآمیز به افراد معتاد غلبه کند.


گذر :


از جمعیت ۷۰ میلیون نفری ایران، دو میلیون نفر به طور حرفه ای مواد مخدر مصرف می کنند. آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که تعداد مصرف کنندگان تفننی موادمخدر نیز حدود ۸۰۰ هزار نفر است. اما این تمام واقعیت نیست.بیشتر به یک شوخی شبیه است در واقع. در حالی که ما با کشوری مرز مشترک داریم که سالانه بیش از ۶ هزار تن مواد مخدر تولید می کند و بیشتر تولید خود را به ایران سرازیر می کند و نیروی انتظامی کشور هم معترف است که در خوشبینانه ترین حالت فقط قادر به کشف ۳۵ درصد از مواد مخدری است که وارد کشور می شود، گفته می شود که سالانه ۹۰ هزار نفر به جمع معتادان کشور اضافه می شود. آمار رسمی هیچ گاه به واقعیت نزدیک نیست حتی وجه مشترک هم ندارد.

تعداد معتادان تفننی توسط کدام نهاد برآورد شده است؟

چه زمانی تحقیق کردیم که چه تعداد از این جوانانی که به ظاهر سیگار لای انگشت دارند مشغول کشیدن گرس یا حشیش هستند؟ لحظه ای فکر کنیم. آیا آن فردی که «فعلاً» دو بار یا سه بار یا پنج بار در هفته مواد مخدر - از هر نوع- مصرف می کند آنقدر ساده لوح است که خود را معرفی کند؟

او در چنین شرایطی حتی به فکر ترک هم نیست. چون اصلاً خود را معتاد نمی داند. در حالی که تمامی کارشناسان اعتیاد می گویند - و درست هم می گویند- که نهایت و پایان راه تمام معتادان تفننی هم به اعتیاد حرفه ای ختم می شود. و اتفاقاً مشکل اصلی با همین گروهی است که پایان راه را نمی بینند.

خوشبینانه گمان می برند که می توانند سال های طولانی با همین وضعیت، ناخنکی به مواد مخدر بزنند و تفریحی، نشئگی را تجربه کنند، مجاب کردن این گروه چقدر توانفرساست.


تاریخچه مواد مخدر در جهان :


مواد مخدر( اپیوئید ها ) سابقه ای طولانی دارد . در طول تاریخ انسان از مواد مخدر زمانی به عنوان دارو جهت التیام درد ها استفاده می کرده است و زمانی هم برای ایجاد لذت و و یا فرار از نارحتی ها و همچنین در جشنها و مراسم مذهبی و گاهی توسط جادوگران مورد استفاده قرار می گرفته است . با بررسی آثارمکتوب و لوحه های گلی که از سومریان باقی مانده است چنین استنباط میشود که سومریان اولین کسانی بودند که تریاک را کشف کردند و علاوه بر اینکه از آن به عنوان یک داروی مسکن استفاده میکردند تدریجاً به عنوان یک مکیف و مخدر نیز مورد استفاده قرار گرفت و نام گیاه شادی بخش نیز بر آن نهادند .

انواع مواد مخدر و اثرات مخرب جسمی و روانی آنها

اعتیاد را می توان یک مسمومیت مزمن دانست که برای شخص و هم برای خانواده و جامعه اش مضر است.

انواع آن به شرح زیر است:

1- تریاک : که بیشتر در بین افراد مسن درگذشته معرف آن رواج داشته اما امروزه در بین جوانان و نوجوانان توزیع و مصرف می گردد، ماده ای خواب آور بوده و شخص معتاد از مصرف آن احساس لذت ونشاطی «نئشگی» می نماید. معرف آن به تدریج باعث افزایش طلب می گردد و فرد لحظه ای به خود می آید که قادر به ترک آن نیست .

2- مرفین: که از تریاک گرفته می شود و بدو صورت مایع و پودر مصرف می گردد، مصرف این مواد در بین جوانان زیاد است و ماده ای خواب آور و اثرات تریاک را دارد.

3- هروئین: این مواد از ترکیبات شیمیایی ساخته شده و اثرش سه برابر مرفین بوده و خواب آور است ، شخص معتاد همیشه در حال چرت زدن می باشد و چشمهای خواب آلود دارد.   

4- کوکائین : موادی تحرک زا ، توهم آور و اغفال کننده است ، کسانی که به این دارو معتاد می شوند معمولاً سادیسم جنسی پیدا می کنند و بهمین دلیل افراد بسیار خطرناکی هستند معتاد پس از مصرف این دارو احساس شعف زاید الوصفی پیدا می کند و شاد می شود و لذت جنسی او تشدید پیدا می کند ، اثرات جسمی آن کم است در حالیکه از نظر روانی اثراتش از هروئین بیشتر است.

5-ال.اس.دی : مصرف این مواد اعتیاد جسمانی ندارد ولی دارای اثرات مغزی و روانی زیانبخشی است، این مواد توهم زا بوده و اعتیاد روانی را بهمراه دارد.

6-آمفتامین ها : موادی محرک زا و اعتیاد آور است . این مواد سیستم مرکز عصبی را تحریک می کند ، این مواد در میان دانشجویان مصرف بیشتری دارد زیرا باعث کم خوابی بوده و شخص را در حالت محرکی قرار می دهد. مصرف این مواد باعث می شود بدن در برابر آن مقاوم شود لذا شخص معتاد ناگزیر می گردد بیشتر مصرف کند.

تخریب بدن با دود سیگار

دود سیگار خیلی سریع تر از تصور ما بدن را تخریب می ‌کند

---

پزشکان هشدار دادند با اولین سیگاری که می ‌کشید ظرف تنها چند دقیقه پس از استنشاق دود سیگار به درون ریه‌ ها، روند آسیب‌ های ژنتیکی به بدن آغاز می ‌شود و جالب است بدانید که خطر بروز حملات قلبی ناشی از بیماری های قلبی- عروقی به دنبال ترک کردن سیگار و در 24 ساعت نخست بعد از کشیدن آخرین سیگار، کاهش می یابد.

---

این پزشکان تاکید کردند: برای این که آسیب ‌ها و صدمات نامطلوب و ریشه ‌ای سیگار کشیدن در بدن ظاهر شود به گذشت چند سال نیاز نیست چون این آسیب ‌ها ظرف چند دقیقه بعد از فرو بردن دود سیگار آشکار می ‌شوند.

در این مطالعه برای اولین بار نحوه اثرگذاری مواد خاص موجود در تنباکو روی بدن انسان و بروز آسیب ‌های مربوط به مولکول وراثتی DNA در ارتباط با سرطان به طور مفصل مورد ارزیابی قرار گرفته است.

متخصصان انجمن شیمی آمریکا در مقاله جدیدی که به تازگی در مجله "مطالعه شیمی در سم شناسی" به چاپ رسیده، خاطرنشان کردند: شواهد پزشکی تایید می‌ کند که مواد مضر موجود در دود تنباکو موسوم به PAHS یکی از عوامل مهم بروز سرطان ریه هستند.

به گزارش مجله نیوساینتسیت، پزشکان می‌ گویند این تاثیر مضر به قدری سریع است که درست شبیه تزریق مستقیم این ماده به درون جریان خون است.

این یافته برای افرادی که تازه سیگار کشیدن را شروع کرده‌ اند و یا امیدوار هستند که خیلی کم سیگار می‌ کشند، هشدار مهمی است.

قرار گرفتن در معرض دود سیگار آسیب های جدی و سریعی به بار می آورد

هر پکی که به سیگاری زده می شود، بلافاصله آسیب های جبران ناپذیری به بار می آورد.

این عقیده ی محققان دپارتمان سلامت و خدمات انسانی است که می گویند دود سیگار در بدن سیگاری های فعال و همین طور سیگار ی های غیر فعال (افرادی که خود سیگاری نیستند و تنها در معرض دود سیگار قرار می گیرند) اثرات فوری بر جای می گذارد که به مرور زمان به بروز بیماری های جدی منجر می شود.

محققان زیادی در آمریکا گرد هم آمدند تا تاثیر دود سیگار را در بدن انسان بررسی کنند و به این منظور روی افرادی که مرتبا سیگار می کشند و کسانی که که تفننی سیگاری آتش می زنند و نیز سیگار ی های غیر فعال مطالعاتی انجام دادند. آن ها به این نتیجه رسیدند که دود سیگار اثرات مخربی روی سلول های همگی این افراد ایجاد می کند که از جمله آن ها التهاب بافت ها است که با گذشت زمان به بروز بیمار های خطرناک و مرگ افراد منجر می شود.

محققان ثابت کردند که دود سیگار حاوی 100 ترکیب سمی و 70 ترکیب سرطان زا است. قرار گرفتن مرتب در معرض دود سیگار اثرات مخربی روی DNA می گذارد که بدن قادر به ترمیم آن نخواهد بود. البته دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که حتی یک بار قرار داشتن در معرض دود سیگار نیز می تواند در آینده باعث ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی شود.

ترک کردن سیگار، موجب کاهش فوری خطر بروز حملات قلبی می شود

پژوهشگران علوم پزشکی در بیمارستان نورت وست کشور آمریکا اعلام کردند،خطر بروز حملات قلبی ناشی از بیماری های قلبی- عروقی به دنبال ترک کردن سیگار و در 24 ساعت نخست بعد از کشیدن آخرین سیگار، کاهش می یابد.

به گفته این پژوهشگران ترک کردن سیگار، تاثیری عمومی بر سلامت بدن دارد و از بروز مرگ ناگهانی جلوگیری می کند.

دکتر “دونالد جونز” متخصص قلب در بیمارستان “نورت وسترن مموریال” در بیانیه ای اعلام کرد: بیماری قلبی و عروقی دلیل اول مرگ و میر در آمریکا است اما در بسیاری از موارد این بیماری با تغییر شیوه زندگی قابل پیشگیری است.

وی افزود: بسیاری از تغییرات مانند کاهش وزن یا ترک سیگار برای مبارزه با بیماری قلبی ضروری است. این تغییرات نه تنها برای قلب انسان ، بلکه برای سلامتی عمومی نیز مفیدند.

ترک سیگار برای بهبود سلامت کلی و پیشگیری از مرگ زودهنگام حیاتی است زیرا سیگاری ها، مستعد ابتلاء بیماری های مزمن از جمله تصلب شریان (تجمع پلاک ها در رگ ها) هستند.

فواید ترک سیگار فوری است. بررسی محققان نشان می دهد، ترک کردن سیگار، باعث کاهش فوری فشار خون در بیست دقیقه بعد از کشیدن آخرین سیگار می شود.

پیش تر از این نیز، بررسی ها نشان داده است که به همان میزان که کشیدن سیگار در افزایش بروز بیماری ها موثر است، ترک کردن سیگار هم به همان اندازه در کاهش بروز بیماری ها موثر است.

نیکوتین باعث افزایش فشارخون می ‌شود، زیرا از طریق ترشح آدرنالین، باعث انقباض عروق و افزایش ضربان قلب می ‌شود. برای ترک سیگار از پزشک کمک بگیرید.

پس از گذشت 2 الی 3 سال از ترک سیگار، خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری به اندازه‌ ی فردی که اصلا سیگار نکشیده است پایین می‌ آید.

پیش از این نیز پزشکان اعلام کرده بودند فواید سلامتی ناشی از ترک سیگار قابل توجه می باشد.

تحقیقات نشان می دهد که با ترک سیگار، تقریباً بلافاصله گردش خون شخص شروع به بهبود می کند و سطح مونو اکسید کربن در خون شروع به کاهش می کند. (مونو اکسید کربن گازی بی رنگ و بی بو است که در دود سیگار یافت می شود و سبب کاهش توانایی خون در حمل اکسیژن می شود.) تعداد نبض و فشار خون شخص سیگاری به طور غیر طبیعی بالا است، که پس از ترک سیگار شروع به برگشت به حد طبیعی می کند.

بلافاصله چند روز پس از ترک، احساس شخص از مزه و بو برمی گردد و نفس کشیدن برای شخص راحت تر می گردد.

همچنین ثابت شده است افرادی که استعمال سیگار را ترک می کنند، نسبت به افرادی که به کشیدن سیگار ادامه می دهند زندگی طولانی تری دارند.

بعد از 15- 10 سال در این افراد خطر مرگ زودرس ناشی از سیگار مثل افرادی می شود که هرگز سیگار نکشیده اند. حدود 10 سال پس از ترک سیگار خطر مرگ ناشی از سرطان 50- 30 درصد کمتر از کسانی است که به کشیدن سیگار ادامه می دهند.

زنانی که استعمال سیگار را قبل از شروع بارداری ترک می کنند یا کسانی که در سه ماهه اول بارداری سیگار را ترک می کنند خطر تولد نوزاد با وزن کم و دیگر خطرات مرتبط با استعمال سیگار در بارداری در آن ها کم می شود. ترک سیگار همچنین خطر سایر بیماری های مرتبط با استعمال سیگار را کاهش می دهد مثل بیماری های قلبی و بیماری های مزمن ریه.

همچنین فواید زیادی در ترک سیگار برای افرادی که بیمار هستند یا افرادی که مبتلا به سرطان هستند وجود دارد. ترک سیگار خطر ابتلا به عفونت ها را کاهش می دهد، مثل پنومونی که سبب مرگ در بیمارانی می شود که همزمان مبتلا به سایر بیماری ها نیز می باشند.

10 تاثیر مضر مواد مخدر بر بدن وسلامتی

مصرف مواد مخدر تاثیرات مخرب جبران ناپذیری را چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روحی بر جای می گذارد. تمام اعضای بدن فرد معتاد درگیر مصرف مواد مخدر می شوند، حتی داخلی ترین اعضای بدن، از پوست و دندان گرفته تا ریه و قلب.

---

برخی از اثرات سوء مصرف مواد مخدر بر بدن برگشت پذیر هستند و برخی دیگر غیر قابل برگشت، طوری که تاثیرات آنها به طور دائمی باقی خواهد ماند.

 

در این مقاله 10 تاثیر مضر مواد مخدر را بر بدن انسان بیان می کنیم.

 

1- بد هیکل: بسته به داروی مخدر مصرفی، وزن فرد معتاد ممکن است طی زمان کوتاهی به طور غیرطبیعی افزایش و یا کاهش پیدا کند. پس چاقی و لاغری در طی مدت کوتاه، از اثرات مضر مصرف مواد مخدر می باشد.

 

2- یکی دیگر از تاثیرات مضری که مصرف مواد مخدر روی بدن فرد دارد، اثرات آن روی بهداشت و نظافت شخصی می باشد .فرد معتاد، آدمی کثیف و آشفته می باشد.

 

3- بیماری های دهان و دندان: بیماری های لثه به صورت خفیف یا شدید، در معتادان به مواد مخدر وجود دارد. این افراد معمولا لثه هایی قرمز رنگ دارند که با خونریزی همراه است.

افرادی که معتاد می شوند، مسئولیت پذیری خود را در قبال زندگی از دست می دهند و به فردی بی مسئولیت تبدیل می شوند. متاسفانه آنها در مورد مسایل مربوط به سلامت شخصی خود هم احساس مسئولیت نمی کنند؛ مثلا به وفور مشاهده شده که این افراد، بیماری لثه خود را درمان نمی کنند و در نهایت با بیماری حاد لثه و از دست دادن دندان ها مواجه می شوند .

 

4- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی: بروز عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی از بارزترین اثرات مضر مصرف مواد مخدر می باشد.

معمولا افراد معتاد سیگار می کشند و یا مواد مخدر را با عمل دم وارد ریه های خود می کنند.

این فرد با علایمی مانند خونریزی بینی، سرفه شدید و التهاب قفسه سینه مواجه می شود که در صورت ادامه مصرف و یا مصرف طولانی مدت مواد مخدر، علایم مذکور تشدید شده و فرد بهنارسایی ریوی مبتلا می شود که حتی خطر مرگ را به دنبال خواهد داشت.

یکی از عوارض مصرف مواد مخدر، از دست دادن آب بدن می باشد که به دنبال آن مشکلی به نام یبوست ایجاد می شود

5- اختلالات پوستی: پوست افراد معتاد به مواد مخدر، به رنگ قرمز متمایل می شود. با مصرف مواد مخدر، ضربان قلب و فشار خون افزایش پیدا می کند و سرخرگ ها و سیاهرگ های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند پوست آنها را لکه دار کند.