اعتیاد را می توان یک مسمومیت مزمن دانست که برای شخص و هم برای خانواده و جامعه اش مضر است.

انواع آن به شرح زیر است:

1- تریاک : که بیشتر در بین افراد مسن درگذشته معرف آن رواج داشته اما امروزه در بین جوانان و نوجوانان توزیع و مصرف می گردد، ماده ای خواب آور بوده و شخص معتاد از مصرف آن احساس لذت ونشاطی «نئشگی» می نماید. معرف آن به تدریج باعث افزایش طلب می گردد و فرد لحظه ای به خود می آید که قادر به ترک آن نیست .

2- مرفین: که از تریاک گرفته می شود و بدو صورت مایع و پودر مصرف می گردد، مصرف این مواد در بین جوانان زیاد است و ماده ای خواب آور و اثرات تریاک را دارد.

3- هروئین: این مواد از ترکیبات شیمیایی ساخته شده و اثرش سه برابر مرفین بوده و خواب آور است ، شخص معتاد همیشه در حال چرت زدن می باشد و چشمهای خواب آلود دارد.   

4- کوکائین : موادی تحرک زا ، توهم آور و اغفال کننده است ، کسانی که به این دارو معتاد می شوند معمولاً سادیسم جنسی پیدا می کنند و بهمین دلیل افراد بسیار خطرناکی هستند معتاد پس از مصرف این دارو احساس شعف زاید الوصفی پیدا می کند و شاد می شود و لذت جنسی او تشدید پیدا می کند ، اثرات جسمی آن کم است در حالیکه از نظر روانی اثراتش از هروئین بیشتر است.

5-ال.اس.دی : مصرف این مواد اعتیاد جسمانی ندارد ولی دارای اثرات مغزی و روانی زیانبخشی است، این مواد توهم زا بوده و اعتیاد روانی را بهمراه دارد.

6-آمفتامین ها : موادی محرک زا و اعتیاد آور است . این مواد سیستم مرکز عصبی را تحریک می کند ، این مواد در میان دانشجویان مصرف بیشتری دارد زیرا باعث کم خوابی بوده و شخص را در حالت محرکی قرار می دهد. مصرف این مواد باعث می شود بدن در برابر آن مقاوم شود لذا شخص معتاد ناگزیر می گردد بیشتر مصرف کند.

7-ماری جوانا و حشیش: مصرف این مواد ، اعتیاد جسمانی نداشته ولی اعتیاد روانی می آورند و بهمین جهت زیان آور هستند، مصرف این مواد اثرات مغزی ناگواری را به همراه داشته و اغلب به صورت سیگار مصرف می شونداثرات مخرب آن : خواب آرامش بخش ، تشدید احساس ، خنده های بی مورد و طولانی ، لذت بخش بودن زمان و مکان ، لکن وقتی تأثیر دارو تمام می شود شخص معتاد حالت و احساس بدی پیدا می کند و امکان ارتکاب جرم زیاد می شود و از سوی دیگر عاملی برای مصرف مواد مخدر قوی تر همانند هروئین می باشد.

8- متادون : داروی مخدری است که توهم زا و اغفال کننده بوده ، واثرات زیانبخشی بر روی مغز دارد ، معتاد پس از مصرف احساس لذت بخشی می نماید ؛ لذا در صدد مصرف بیشتر آن بر می آید.

                        

* * *

7-بررسی علل وعوامل اعتیاد به مواد مخدر :

محققین و پژوهشگران اجتماعی علل و عوامل گوناگونی را که در روی آوری شخص به اعتیاد نقش مؤثری دارند را بیان می کنند که در مجموع می توان به دو دسته فردی و اجتماعی تقسیم بندی نمود:

1- عوامل فردی :

الف: رسیدن به لذت بسیار و خوش گذرانی و فراموشی رنجهای روزمره

ب :احساس لذت جسمی و روحی کاذب و موقت

ج: بوالهوسی و بی بند و باری و تن در دادن به ذوق و هوس در اثر معاشرت

د: وجود مشکلات شخصی و خانوادگی که زمینه را برای فرار از مشکل پدید می آورد.

ه: داشتن اختلالات روانی و مغزی

و: داشتن شخصیت ناپایدار و مختل و ناسازگار

ز: ناآگاهی و جهل نسبت به اثرات مخرب آن

ح: کنجکاوی های هدایت نشده و عدم توازن فکر و اندیشه که مصرف دیگران ، حس کنجکاوی آنها را تحریک کرده و تصمیم به تجربه کردن مواد مخدر می گیرند.

خ: فقدان معنویت و اخلاق و نداشتن هدف در رندگی که احساس بی پناهی می کند و برای فرار از آن پناه به مواد مخدر می آورد.

ن: سست ارادهگی در تصمیم گیری و جلب توجه نمودن در برابر دیگران .

د: داشتن دوستان ناباب و حضور در محیطهای آلوده

س: عدم توجه به هشدارها و تذکرات والدین ، معلمین و اساتید ، رسانه ها ، نیروهای انتظامی ، مسئولین. 

2- عوامل اجتماعی :

الف: وجود مشکلات ناشی از نابسامانیهای خانوادگی ، اختلاف زناشویی، ناسازگاریهای خانوادگی

 ب: عدم تعهد و احساس مسئولیت جمعی و عدم توجه به اثرات مخّرب آن در جامعه

ج: وجود فقر مادی در جامعه و بیکاری

د: عدم توجه جامعه به مسائل معنوی و اخلاق انسانی

ه: مبتلا بودن برخی از مدیران و مسئولین به این بیماری خانمان سوز

و: وجود رفاه یا نابسامانی اقتصادی

ز: در دسترس بودن مواد مخدر بصورت رایگان یا به قیمت ارزان.

ح:وجود تبعیضات اجتماعی و شکاف طبقاتی

خ : قبول خرده فرهنگهای منحرف و عدم قبول ارزشها و فرهنگ اجتماعی مقبول و شروع جامعه

ن:وجود آزادیهای غیر معقول و افراطی در جامعه

ر: فریب خوردن از شایعه تأثیرات اعجاز آور آن در حل مشکلات

س: ستیزه گری والدین و عدم درک و برخورد صحیح با جوانان که پیامد آن فرار از خانواده یا پناه آوردن جوان به مواد مخدر می باشد.

ش: معاشرتهای حساب نشده و ناروا با گروههای ناهنجار و کجرو.

ت: عدم توجه مسئولین و مهندسین اجتماعی و برنامه ریزان و سیاست گذاران حکومتی

ث: عدم حساسیت خانواده ، مدرسه ، جامعه و حکومت و دهها عوامل اجتماعی دیگر که در این مقال جای پرداختن به آن نمی باشد.                  

8-شخصیت معتاد:

بین شخصیت و اعتیاد رابطه ای متقابل وجود دارد یعنی فرد به علت وضع خاص شخصیتی و نیازها و شکستها ، ناتوانی در برخورد با مسائل و ناکامی در زندگی ، عدم ثبات عاطفی و ناملایمات دیگر به اعتیاد رو می آورد و اعتیاد نیز به نوبه خود موجب از بین رفتن انسجام روانی و هیجانی شخص می شود. بدبن ترتیب بین اعتیاد و شخصیت دوری ایجاد گردد که مبارزه با آن مستلزم تغییر شرایط بیرونی و درونی ، یعنی ایجاد اراده و روحیه ای قوی و آسیب ناپذیر است و بالاخره به دلیل فساد بافتهای مغزی که از مصرف مواد مخدر به وجود می آید شخص کنترل حرکات خود را از دست داده ، آمادگی آسیب رسانی به خود و دیگران را پیدا می کند . از این رو ، به موازات افزایش معتدان اجتماعی و اخلاقی نیز روز افزون می شود.1

9- پیامدها و تأثیرات نامطلوب اعتیاد در فرد و جامعه :

1- از بین رفتن تعهدات اجتماعی در فرد و برخورداری از محرومیتهای اجتماعی

2- از بین رفتن سلامت فرد و جامعه از نظر جسمی و روحی و روانی

3- باعث انحطاط اخلاقی ، روانی افراد و از بین رفتن آبرو و عزت نفس می گردد شخص معتاد اعتماد به نفس نداشته و اطمینان خودرا نسبت به جامعه از دست می دهد .

4- ایجاد وضعیت آنومی در جامعه همانند پرخاشگری و ستیزه جویی

5- مبتلا شدن افراد معتاد به جنون و دیوانگی .

6- خودکشی یا دیگر کشی از سوی افراد معتاد

7- پیدایش کجروی های فردی و اجتماعی همانند : سرقت ، فساد ، فحشا – خود فروشی و جنایت –آدم ربائی ………

8- از بین رفتن استعدادها ، پتانسیل های موجود فردی و اجتماعی – ابتکارات

9- دور نمودن افراد جامعه از ارزشهای اخلاقی و اجتماعی

10- قانون گریزی و خروج از تعهدات خانوادگی

11-از دست دادن احساسات ، عواطف ، پیدایش شخصیت متزلزل و ناپایدار

12- منزوی شدن از جامعه ، خانواده و دوستان

13- ضایع نمودن نسلهای آینده در مراحل ژنتیکی

14- ولگردی ، لاابالی گری ،پریشان خاطری شخص ، خانواده و جامعه

15- زندگی با حالت اضطراب و نگرانی

16- بسر بردن بهترین دوران زندگی در زندانها

17- فقدان شخصیت اجتماعی

18- وابستگی شدید به دارو برای ادامه حیات و زنده ماندن